WŁOCHY (1946-2002) lir włoski [ITL]

1 lir = 100 centymów

Historia współczesnego lira włoskiego [ITL] (lira italiana) sięga 1861 roku, gdy zjednoczone Włochy unifikowały swój system finansowy. W tym okresie na terenie Włoch obowiązywało sześć różnych walut: lir lombardzko-wenecki, dukat Obojga Sycylii, floren toskański, scudo papieskie, lir parmeński oraz lir sardyński. Ojcem zjednoczenia Włoch był Król Sardynii, zatem to lir sardyński stał się podstawą nowej narodowej waluty a prawo emisji nowej waluty otrzymało sześć banków. Lir włoski [ITL] powstał 24 sierpnia 1862 r. i utrzymał wartość lira sardyńskiego ustaloną na 290.32 mg złota lub 4.5 g srebra dokładnie jak frank francuski Germinal [FRG], frank szwajcarski [CHF], frank belgijski [BEF] i frank luksemburski [LUF]. 23 grudnia 1865 r. powstała Łacińska Unia Monetarna jednocząca te wszystkie waluty. Tego samego dnia San Marino związało swojego lira sanmaryńskiego [SML] unią bezpośrednio z lirem włoskim. W państwach Łacińskiej Unii można było płacić wymiennie innymi walutami narodowymi, co znacznie ułatwiło wymianę handlową. Sukces jedności monetarnej zyskał rozgłos i kolejne kraje dołączały do unii (Hiszpania, Grecja, Rumunia, Bułgaria, Wenezuela, Serbia), a wiele innych przyjęło tę samą podstawę kruszcową, pozostając poza unią.

Powstały w 1893 r. Bank Włoch miał za zadanie magazynowanie złota o wartości 40% wszystkich wyemitowanych lirów włoskich. Dopiero braki kruszcu będące konsekwencją I wojny światowej rozbiły unię. W 1927 r. lir był warty 79.19 mg złota. 11 lutego 1929 r. przez traktaty laterańskie lir watykański [VAL] wszedł w formalną unię walutową z lirem włoskim [ITL] i faktyczną z lirem sanmaryńskim [SML]. Unia ta obowiązuje do dziś w systemie waluty euro [EUR]. W wyniku wielkiego kryzysu z początku lat 30. rządy faszystów chroniąc lira wprowadziły w 1936 r. lira dla turystów lira turista [ITLT] oraz lira dla inwestorów lira Rinvestimento [ITLR]. Były to waluty o sztucznie ustalanym kursie, które były wykorzystane do opodatkowania wszelkich międzynarodowych wymian walutowych. W tym samym roku w wyniku zlikwidowania obligacji Banku Włoch do trzymania złota w skarbcach wartość lira spadła do 46.77 mg złota.

Podczas II wojny światowej Włochy najpierw wprowadziły lira włoskiego do okupowanej Albanii a potem powiązały walutę ze swoim sojusznikiem Niemcami w stosunku 10 lirów włoskich [ITL] za markę niemiecką [DER], ale od 9 lipca 1943 same stały się areną tzw. kampanii włoskiej. Na zdobytych przez Aliantów terenach władze wojskowe wprowadziły lira AM (ALLIED MILITARY - po angielsku alianckiego wojskowego) [ITA] równego centowi dolara amerykańskiego [USD], które funkcjonowały na równi z lirem włoskim [ITL]. Pierwsze banknoty ITA wyprodukowane w Stanach Zjednoczonych przywieziono do Włoch 19 lipca 1943 r. Lirów AM wydrukowano na sumę 167 mld lirów, ale dodatkowo pojawiły się ich fałszerstwa na szeroką skalę. Lir AM był współodpowiedzialny za inflację lira włoskiego. Lir ten obowiązywał formalnie do 3 czerwca 1950 r. a w Wolnym Terytorium Triestu aż do 26 października 1954r.

2 czerwca 1946 r. Włochy ogłosiły się republiką i trzy miesiące później wprowadzono pierwsze republikańskie monety lira włoskiego ITL. Były to aluminiowe monety o nominałach 1, 2, 5 i 10 lirów. Ze względu na galopującą inflację zwiększała się też ilość tych monet w portfelach. W roku 1951 wypuszczono zatem ich odpowiedniki, ale wyraźnie pomniejszone. W 1950 r. lir włoski [ITL] był warty już tylko 1.36 mg złota, a za dolara amerykańskiego USD płacono 655 lirów ITL. W połowie lat 50. wartość lira ustabilizowała się i w obiegu pojawiły się srebrne monety 500 lirów. W 1960 r. Międzynarodowy Fundusz Walutowy uznał lira za walutę wymienialną zewnętrznie jednak inflacja nie została powstrzymana. W roku 1967 r. zaprzestano produkcji monet 500-lirowych. Mennica rzymska postanowiła kontynuować ich produkcję, ale tylko do zestawów rocznikowych. W marcu 1979 r., gdy Włochy stały się członkiem Europejskiego Systemu Walutowego dolar amerykański kosztował już ok. 1400 lirów. Inflacja miała odzwierciedlenie w coraz wyższych nominałach monet, które pojawiły się w obiegu. Monety 200 lirów po raz pierwszy w 1977 r., 500 lirów w 1982 r., a 1000 lirów w 1997 r. Niższe nominały stopniowo wypadały z obiegu ze względu na swoją coraz bardziej symboliczną wartość. 1 stycznia 1999 r. oficjalną walutą Włoch stało się euro [EUR] wymienione na 1936.27 lirów [ITL]. Dolar amerykański [USD] kosztował wówczas ok. 1700 lirów. Euro nie miało jeszcze wtedy postaci fizycznej, więc w obiegu pozostały liry aż do ostatniego dnia lutego 2002 roku.